O Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι ένα χρόνιο νόσημα, το οποίο χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών, που οφείλεται στην πλήρη ή σχετική έλλειψη ινσουλίνης. Η κύρια έκφραση της διαταραχής του μεταβολισμού στο ΣΔ είναι η αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα.

Ο ΣΔ παρουσιάζει ανοδική πορεία και έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του IDF, 537 εκατομμύρια ενηλίκων πάσχουν από ΣΔ, ενώ το 2045 ο αριθμός αυτός αναμένεται να αγγίξει τα 783 εκατομμύρια.

Η αύξηση του επιπολασμού οφείλεται κυρίως στην κεντρικού τύπου παχυσαρκία, την καθιστική ζωή, την κακή διατροφή, το στρες και την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης. Το 2021, 6,7 εκατομμύρια θάνατοι αποδόθηκαν στην ύπαρξη ΣΔ. Δυστυχώς, περισσότερα από 1 στα 3 περιστατικά διαβήτη παραμένουν αδιάγνωστα.

O ΣΔ ταξινομείται στις ακόλουθες κατηγορίες:

1. ΣΔ τύπου 1 (λόγω αυτοάνοσης καταστροφής των β-κυττάρων του παγκρέατος που συνήθως οδηγεί σε απόλυτη ανεπάρκεια ινσουλίνης- εδώ συμπεριλαμβάνεται και ο όψιμος αυτοάνοσος διαβήτης των ενηλίκων)
2. ΣΔ τύπου 2 (λόγω προοδευτικής απώλειας της επαρκούς έκκρισης ινσουλίνης συνήθως σε έδαφος αντίστασης στην ινσουλίνη, αφορά >90% των ατόμων με ΣΔ)
3. ΣΔ κύησης (διαβήτης που εμφανίζεται για πρώτη φορά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης)
4. Άλλοι ειδικοί τύποι διαβήτη, όπως:

∙ σύνδρομα μονογονιδιακού διαβήτη (νεογνικός διαβήτης και διαβήτης τύπου MODY)

∙ παθήσεις της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος (π.χ. κυστική ίνωση, παγκρεατίτιδα)

∙ ενδοκρινοπάθειες (π.χ. σύνδρομο Cushing, μεγαλακρία)

∙ λοιμώξεις

∙ γενετικά σύνδρομα

∙ χρήση φαρμάκων ή χημικών ουσιών

Ορισμένα συμπτώματα που μπορεί να μας οδηγήσουν στην υποψία ΣΔ είναι η πολυδιψία, η πολυουρία, η νυκτουρία, η πολυφαγία, η ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους, η κόπωση, η θόλωση της όρασης και οι μυκητιάσεις.

Η διάγνωση του ΣΔ τίθεται όταν πληρείται ένα από τα παρακάτω κριτήρια:

∙ η τιμή της γλυκόζης πλάσματος νηστείας είναι ≥126 mg/dl (μετά από τουλάχιστον 8 ώρες νηστείας).

∙ η τιμή της γλυκόζης πλάσματος 2 ώρες μετά τη χορήγηση 75 gr γλυκόζης (καμπύλη γλυκόζης) είναι ≥200 mg/dl.

∙ σε τυχαία μέτρηση η τιμή της γλυκόζης πλάσματος είναι ≥200 mg/dl , εφόσον συνοδεύεται από την τυπική συμπτωματολογία της υπεργλυκαιμίας.

∙ η τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA1c είναι ≥6,5, εφόσον διενεργείται με μέθοδο πιστοποιημένη από το Εθνικό Πρόγραμμα Τυποποίησης και υπό την προϋπόθεση ότι δεν συνυπάρχουν καταστάσεις που καθιστούν τη μέτρηση HbA1c αναξιόπιστη.

Ο προδιαβήτης είναι μια ενδιάμεση κατάσταση που δεν θεωρείται νόσος, αλλά συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εξέλιξης σε ΣΔ στο μέλλον και πιθανόν εμφάνισης καρδιαγγειακών βλαβών. Ο προδιαβήτης διαγιγνώσκεται:

• με τη μέτρηση τιμής γλυκόζης πλάσματος νηστείας μεταξύ 100 και 125 mg/dl (διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας)
• με τη μέτρηση τιμής γλυκόζης πλάσματος 2 ωρών μεταξύ 140 και 199 mg/dl κατά την καμπύλη γλυκόζης (διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη).

Οι ενδείξεις προσυμπτωματικού ελέγχου για ΣΔ είναι οι εξής:

• Άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα (δείκτης μάζας σώματος ≥25 kg/m²) που έχουν έναν τουλάχιστον από τους παρακάτω παράγοντες:

• Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ σε συγγενείς πρώτου βαθμού
• Ιστορικό αρτηριακής υπέρτασης ή καρδιαγγειακής νόσου
• Yψηλές τιμές τριγλυκεριδίων >250 mg/dL, χαμηλές τιμές HDL <35 mg/dL
• Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
• Σωματική αδράνεια
• Καταστάσεις που σχετίζονται με αντίσταση στην ινσουλίνη (π.χ. μελανίζουσα ακάνθωση)

• Ιστορικό προδιαβήτη
• Ιστορικό ΣΔ κύησης
• Λοίμωξη από HIV
• Ηλικία άνω των 35 ετών

Εάν τα αποτελέσματα του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι φυσιολογικά, θα πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον ανά τριετία, με πιθανότητα πιο συχνού ελέγχου ανάλογα με τα αρχικά ευρήματα και τους παράγοντες κινδύνου.

Ο ΣΔ μπορεί να προκαλέσει μία σειρά επιπλοκών. Από τις οξείες επιπλοκές, η συχνότερη είναι η υπογλυκαιμία που οφείλεται συνήθως στη λήψη ινσουλίνης ή ινσουλινοεκκριτικών φαρμάκων. Η διαβητική κετοξέωση και η υπεργλυκαιμική υπερωσμωτική κατάσταση είναι καταστάσεις με αυξημένη θνητότητα και χρήζουν άμεσης νοσηλείας.

Η χρόνια υπεργλυκαιμία προκαλεί μικροαγγειακές επιπλοκές στους μισούς τουλάχιστον διαβητικούς, στις οποίες περιλαμβάνονται η αμφιβληστροειδοπάθεια, η νευροπάθεια και η χρόνια νεφρική νόσος. Οι μακροαγγειακές επιπλοκές εκδηλώνονται ως στεφανιαία νόσος, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και περιφερική αρτηριακή νόσος. Οι  διαβητικοί είναι ευπαθείς και σε λοιμώξεις όπως του αναπνευστικού, του ουρογεννητικού, του δέρματος, των μαλακών μορίων και των οστών.

Η προσέγγιση του διαβητικού πρέπει να είναι ολιστική και προσωποκεντρική. Πρέπει να δίνεται έμφαση στην υιοθέτηση υγιεινής διατροφής, την τακτική σωματική άσκηση και τη διακοπή του καπνίσματος. H επιλογή θεραπευτικών σχημάτων γίνεται με βάση την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων, τις συννοσηρότητες, την επίδραση των φαρμάκων στο σωματικό βάρος, τον κίνδυνο πρόκλησης υπογλυκαιμίας, το οικονομικό κόστος και φυσικά τις προτιμήσεις του ασθενούς.

Για την αποτελεσματική διαχείριση του διαβητικού, χρειάζεται η συνεργασία επαγγελματιών υγείας πολλαπλών ειδικοτήτων (ενδοκρινολόγοι, παθολόγοι, γενικοί ιατροί, νεφρολόγοι, νευρολόγοι, καρδιολόγοι, οφθαλμίατροι, χειρουργοί, διαιτολόγοι, ψυχολόγοι, νοσηλευτές κλπ).

Τα τελευταία χρόνια έχουμε καταιγισμό εξελίξεων όσον αφορά στην έρευνα, την κλινική πρακτική και τη διαχείριση συνολικά των ατόμων που πάσχουν από ΣΔ. Τα νέα φάρμακα στοχεύουν σε πολλούς παθογενετικούς μηχανισμούς του διαβήτη, συμβάλλοντας στην καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη μείωση των επιπλοκών.

Η έκρηξη στον τομέα της τεχνολογίας και η εφαρμογή της στο πεδίο ιδιαίτερα του ΣΔ τύπου 1, με τα συστήματα συνεχούς καταγραφής της γλυκόζης, τις αντλίες ινσουλίνης νέας γενιάς με αποκορύφωμα το πλήρως αυτοματοποιημένο κλειστό κύκλωμα χορήγησης ινσουλίνης («τεχνητό πάγκρεας»), έχουν φέρει επανάσταση στην παρακολούθηση και θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου.

 

Μπουκή Αικατερίνη-Ευαγγελία

Ειδικευόμενη Ενδοκρινολογίας-Διαβητολογίας-Μεταβολισμού