Μελέτη Ύπνου

Χρήστου Κωνσταντίνος - Ειδικός Παθολόγος - Υπεύθυνος διενέργειας μελέτης ύπνου

Το σύνδρομο υπνικής άπνοιας (ΣΥΑ) είναι μια σοβαρή διαταραχή της αναπνοής κατά τον ύπνο, η οποία διαταράσσει τόσο τον ύπνο όσο και την ποιότητα της ζωής την ημέρα, προκαλώντας υπερβολική ημερήσια υπνηλία. Είναι πολύ συχνή διαταραχή καθώς υπολογίζεται πως υποφέρει από αυτό το 5% του γενικού πληθυσμού. Διακρίνεται σε αποφρακτική, κεντρική και μεικτή.

Η άπνοια είναι η σύντομη διακοπή της αναπνοής που διαρκεί για δέκα ή περισσότερα δευτερόλεπτα, ενώ η υπόπνοια ορίζεται είτε η μείωση της ροής του αέρα κατά 50% για 10 ή περισσότερα δευτερόλεπτα κατά τη διάρκεια του ύπνου, εφόσον συνοδεύεται από επακόλουθο αποκορεσμό (πτώση) της αιμοσφαιρίνης >3% ή/και αφύπνιση (arousal), είτε η μείωση της ροής του αέρα κατά 30% για 10 ή περισσότερα δευτερόλεπτα, εφόσον συνοδεύεται από επακόλουθο αποκορεσμό (πτώση) της αιμοσφαιρίνης >4%. Τα φαινόμενα αυτά πρέπει να επαναλαμβάνονται τακτικά σε όλη τη διάρκεια του ύπνου, παρά τη συνεχόμενη προσπάθεια εισπνοής. Θεωρούμε πως έχουμε σύνδρομο υπνικής άπνοιας, όταν ο δείκτης απνοιών-υποπνοιών (ΑΗΙ) είναι μεγαλύτερος του 5, ανά ώρα ύπνου: ήπιου βαθμού (ΑΗΙ: 5-15), μέτριου βαθμού (ΑΗΙ:15-30) και σοβαρού βαθμού (ΑΗΙ: περισσότερες από 30).

Η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο, που είναι και η συχνότερη, προκαλεί πτώση της οξυγόνωσης του οργανισμού, η οποία αποτελεί το 'καμπανάκι' κινδύνου, για τον εγκέφαλο. Ο τελευταίος στέλνει εντολή στους μύες του υποφάρυγγα να δουλέψουν (σύσπαση) με αποτέλεσμα να 'ανοίγει' ο αεραγωγός και ο άνθρωπος να παίρνει εισπνοή (και άρα οξυγόνο) που πολλές φορές συνοδεύεται από ήχο - ροχαλητό. Ξανά χαλαρώνουν οι μύες λόγω του ύπνου και το φαινόμενο αυτό επαναλαμβάνεται συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου, συχνά οι σύντροφοι των ασθενών αναφέρουν παρατηρούμενες παύσεις της αναπνοής, έντονο ροχαλητό, ανήσυχο ύπνο ή και κινήσεις του ασθενή. Οι ασθενείς δυνατόν να παραπονιούνται για νυκτουρία, αιφνίδιες αφυπνίσεις με αίσθημα δύσπνοιας, ασφυξίας ή πνιγμονής, φαινόμενα που διακόπτουν και διαταράσσουν τη φυσιολογική συνέχεια του ύπνου.
Κατά την εγρήγορση, συχνά αναφέρεται αίσθημα μη αποδοτικού (ξεκούραστου) ύπνου, αίσθημα κόπωσης και ημερήσια υπνηλία, συμπτώματα με σημαντικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής των ασθενών αυτών. Η ημερήσια υπνηλία αποτελεί το πιο σημαντικό σύμπτωμα του ΣΥΑ και οφείλεται στην κακή ποιότητα του ύπνου των πασχόντων (λόγω κατακερματισμού του ύπνου από συνειδητές ή μη αφυπνίσεις). Στο πλαίσιο του συνδρόμου δυνατόν να εκδηλωθεί ευερεθιστότητα, αγχώδης διαταραχή,μείωση της libido, ακόμα και κατάθλιψη.

Πιο σοβαροί όμως είναι οι κίνδυνοι για τη ζωή, που δημιουργεί το μη θεραπευόμενο σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο, όπως:

1. αρτηριακή υπέρταση, ανθεκτική στη φαρμακευτική αγωγή.
2. οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου - στεφανιαία νόσος
3. αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
4. ανακοπή καρδιάς
5. αιφνίδιος θάνατος
6. αρρυθμίες
7. αντίσταση στην ινσουλίνη και συσχέτιση με ΣΔ ή/και μεταβολικό σύνδρομο
8. αυξημένος κίνδυνος τροχαίων ατυχημάτων λόγω υπνηλίας

Προδιαθεσικοί παράγοντες: είναι η παχυσαρκία, που αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα κινδύνου σε ενήλικες μέσης ηλικίας, συγγενείς ή επίκτητες ανωμαλίες ή διαταραχές του σπλαχνικού κρανίου και του τραχήλου, η εμμηνόπαυση, ενδοκρινολογικά νοσήματα. Το κάπνισμα και ιδιαίτερα η κατανάλωση αλκοόλης επιδεινώνουν τα επεισόδια διαταραχής της αναπνοής κατά τον ύπνο. Στα παιδιά κύριος παράγοντας κινδύνου είναι η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων και των αμυγδαλών.

Διάγνωση ΣΥΑ: γίνεται με την πολύ καταγραφική μελέτη ύπνου σε εργαστήριο ύπνου.

Αντιμετώπιση ΣΑΑΥ:

• Συντηρητικά μέτρα: απώλεια βάρους, αποφυγή αλκοόλ και κατασταλτικών φαρμάκων, αποφυγή ύπτιας θέσης ύπνου, θεραπεία ρινικής συμφόρησης. Εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια βαρύτητας, ιδίως όμως στο ήπιο ΣΑΑΥ.
• Χειρουργική αποκατάσταση από ΩΡΑ ιατρό (σταφυλουπερωιοφαρυγγοπλαστική), οδοντικές προθέσεις. Εφαρμόζονται σε περιορισμένες περιπτώσεις,
• Συσκευή nCPAP (ρινική συνεχής θετική πίεση αέρα στους αεραγωγούς). Η πιο συχνά εφαρμοζόμενη θεραπεία ιδίως στο μέτριο - σοβαρό ΣΑΑΥ.
• Φαρμακευτική αντιμετώπιση της επιμένουσας ημερήσιας υπνηλίας με την ουσία modafinil. Σε περιορισμένες περιπτώσεις και συμπληρωματικά σε άλλη θεραπεία.

Τέλος, να επισημάνουμε πως σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο παρατηρείται και σε παιδιά (περίπου 1-2% στο γενικό πληθυσμό). Διαγιγνώσκονται και αντιμετωπίζονται από παιδίατρους με εξειδίκευση και εμπειρία στο αντικείμενο. Για παράδειγμα, υποψία στο γονέα ή στο δάσκαλο θα πρέπει να τίθεται όταν το παιδί νυστάζει στο σχολείο ή εμφανίζει δυσκολία συγκέντρωσης ή διαταραχής μνήμης.

Γενικά υποψήφιοι ασθενείς για διενέργεια μελέτης ύπνου είναι:

Ασθενείς με συμπτώματα ή σημεία υπνικής άπνοιας, όπως ροχαλητό, απνοϊκά επεισόδια (αναφερόμενα) παρατηρούμενα από τη ή τον σύζυγο, αιφνίδιες αφυπνίσεις, αναγωγές στον ύπνο, ημερήσια υπνηλία και κόπωση, αδυναμία συγκέντρωσης ή και μείωση της μνήμης. Ειδικότερα, οι ασθενείς με έντονο ροχαλητό και έντονη ημερήσια υπνηλία ή και αναφερόμενες άπνοιες.
Ασθενείς με Πνευμονοπάθεια (π.χ. ΧΑΠ) και συνοδό Δεξιά Καρδιακή Ανεπάρκεια, πολυερυθραιμία ή υπερκαπνική Αναπνευστική Ανεπάρκεια, δυσανάλογης βαρύτητας σε σχέση με τη διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας. ιδιαίτερα εάν συνυπάρχει Καρδιαγγειακή νόσος ή έχουν κρίσιμης ασφάλειας απασχόληση (όπου απαιτείται υψηλό επίπεδο προσοχής και συγκέντρωσης), χρήζουν επείγουσας διενέργειας μελέτης ύπνου.
Ασθενείς με κλινική υποψία διαταραχών της αναπνοής στον ύπνο και γνωστή προδιαθέτουσα νόσο (εκτός του αναπνευστικού συστήματος), όπως Συμφορητική Καρδιακή Ανεπάρκεια, Νοσογόνος παχυσαρκία, Ακρομεγαλία, Νευρολογικές παθήσεις, ιδιαίτερα όταν αναφέρεται έντονη ημερήσια υπνηλία ή ανεξήγητη επιδείνωση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας.
Ασθενείς με Νευρομυϊκό νόσημα ή παραμόρφωση θωρακικού τοιχώματος, ιδιαίτερα όταν εκδηλώσουν υπερκαπνία κατά την εγρήγορση ή σημεία Πνευμονικής Υπέρτασης, καθώς βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για την εμφάνιση σοβαρού κυψελιδικού υποαερισμού κατά τον ύπνο.
Επαγγελματίες οδηγοί, οι οποίοι βάση του ΦΕΚ 2734Β/16 Δεκ 2015 (Αριθμ. Α 3/71537/10872 Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις δια- τάξεις της Οδηγίας 2014/85/ΕΕ της Επιτροπής της 1ης Ιουλίου 2014 η οποία τροποποιεί την Οδηγία 2006/126/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την άδεια οδήγησης).